İsrail protestolarında yeni Gazze dalgası

Yaratıcı aktivizm ya da "yaratıcı aşırılık" olarak Türkçeye aktarılan bu kavram, sanatsal ifadelerin sınırlarını zorlayan, genellikle radikal ve provokatif yaklaşımları içeriyor. Sanat estetik bir deneyim olmanın ötesine geçerek, toplumsal bilinçlendirme aracı haline bürünüyor.

Sanatçılar, alışılmışın dışında malzemeler, performanslar veya mekânlar kullanarak dikkat çekici ve kimi zaman da rahatsız edici mesajlar iletmeye çalışıyor.

Sanatsal kolektiflerden sokak eylemlerine...

Bu eylemler, sadece toplumsal bir sorunun altını çizmekle kalmıyor, aynı zamanda insanlığın ortak değerlerini yeniden hatırlatırken barışın, adaletin ve insan haklarının korunması için ortak bir çabanın gerekliliğini vurguluyor.

İsrail'in Gazze'de gerçekleştirdiği soykırıma sessiz kalamayan sanatçıların ortaya koyduğu yaratıcı aktivizm örnekleri, Filistin halkının trajedisinin dünya genelinde duyulmasına ve tepki çekmesine büyük katkı sağladı.

Sanatsal kolektiflerden sokak eylemlerine, spor etkinliklerinden kırmızı halılara kadar çeşitli alanlarda gerçekleştirilen bu eylemler, insanların dikkatini çekerek farkındalık oluşturdu.

Bedensiz ayakkabılar, Google önünde 'soykırım' kefenleri

Yaratıcı aktivizmin en dikkat çekici örneklerinden bazıları, sanatın ortaya koyduğu yaratıcılığın güçlü bir ifade biçimi olarak kullanılmasıyla gerçekleşiyor. Örneğin, Bağdat'ta yeni yıl için dikilen dev çam ağacına, İsrail'in Gazze'de hayatlarını çaldığı çocuklara dikkat çekmek amacıyla "kefenli çocuk maketleri" asıldı. 

Benzer şekilde, Google'ın San Francisco ofisi önünde gerçekleşen protestoda, "genocide" yazılı kefenler aracılığıyla teknoloji devinin tartışmalı uygulamalarına karşı toplumsal farkındalık oluşturulmaya çalışıldı.

Hollanda'da, Gazze'deki İsrail saldırılarında hayatını kaybeden Filistinli çocuklar için anma etkinlikleri düzenlendi. Etkinliklerde yüzlerce çift çocuk ayakkabısı meydanlara bırakıldı ve Gazze'de her on dakikada bir çocuğun hayatını kaybettiği vurgulanarak yitirilen çocukların isimleri okundu.

Türkiye'de de Gazzeli çocukların resimleri ve savaşta hayatını kaybedenlerin eşyaları sergilenerek uluslararası toplumda farkındalık oluşturulmaya çalışıldı.

Dans da bir protesto aracı olarak işgale karşı düzenlenen eylemlerde yerini aldı. Meksika’da geleneksel dansın başrolünde olduğu protestolar düzenlenirken aktivist Stefania Biga ise Batı Şeria’daki kontrol noktasında performans sergileyerek duvarların ardında yaşayanların sesi oldu. Filistin’in ulusal halk oyunu olan Dabke ise Filistin’de işgale karşı direnişin sembolü haline geldi.

Sivri bir dil ve alaycı üslupla gerçekleri dile getirme sanatı olan hicvi ustalıkla icra eden İrlandalı komedyen Tadhg Hickey, sadece kahkahalara değil, beyin fırtınalarına da yol açan gösterileriyle izleyicilerini sarstı. Stand-up gösterileri ve kısa videolarıyla İsrail'in haksız yerleşim politikalarını ve batılı liderlerin İsrail yanlısı tutumlarını eleştirirken, batı toplumlarının kendilerine ayna tutmasını sağladı.

Mısırlı kalp cerrahı ve komedyen Bassem Youssef, Filistin halkının sesini dünyaya duyuran önemli isimlerden biri haline geldi. İngiliz sunucu Piers Morgan’ın “Sansürsüz” programına konuk olan Youssef, hicvi adeta bir silah gibi kullanarak İsrail’in Gazze’de gerçekleştirdiği saldırılar hakkında konuştu. Filistin’in yok edilen kültüründen ve medyanın Filistin’i ele alış şeklinden de bahseden Youssef'un röportajları milyonlarca kişi tarafından izlendi. Hicvin gerçekliği ters yüz ettiğini ve bahsedilen konunun rahatsız edici yanlarını görünür kıldığını belirtti.

Polonyalı sanatçı Igor Dobrowolski, Estée Lauder, Zara ve Chanel gibi İsrail'i destekleyen şirketlerin logolarını, Filistin’den karelerle bir araya getirdiği posterleri Varşova sokaklarına ve internetin dört bir yanına dağıttı. Ayrıca yoğun tartışmaların eşliğinde düzenlenen 2024 Eurovision Şarkı Yarışması için de soykırım vurgusu yaptığı tasarımını paylaştı. Sanatçı, sosyal medyadan ünlü komedyenlere seslenerek Gazze’yi sahnelerine taşımalarının çok önemli olduğunun altını çizdi.

İngiliz menşeili The Guardian’da 40 yılı aşkın görev yapan karikatürist Steve Bell, Netanyahu’yu midesinde Gazze Şeridi'nin ana hatlarından oluşan bir kesikle resmettiği karikatürü nedeniyle işten çıkarıldı.

İstanbul Medeniyet Üniversitesi ise Gazze’deki adaletsizliklere karşı bir duruş sergilemek için mizansen mahkeme düzenleyerek İsrail Devleti’ni sanık kürsüsüne çıkardı. Cornell Üniversitesi öğrencileri ise, Rektör Martha E. Pollack’ı İsrail’i desteklemesi nedeniyle yargılayarak “suçlu” olduğuna kanaat getirdiler.

Dijital aktivizm, adaletsizliğe karşı mücadelede giderek daha önemli hale geliyor. Sanatçıların seslerini küresel ölçekte duyurmalarını sağlayan internet, Gazze için düzenlenen protestolara milyonlarca insanı çekiyor. Bu bağlamda, film yapımcısı ve araştırmacı gazeteci Amjad Al Nour, Gazze konusundaki cesur mücadelesiyle dikkat çekiyor.

Çektiği bir kısa filmde, ABD polisine en hızlı ulaşma yolunu anlatan Al Nour, 911 acil yardım hattının kendisini beklemeye alması üzerine “Burada kefiye giyen bir adam var, ‘Özgür Filistin’ diye bağırıyor.” cümlesini kuruyor. Ardından, polis hemen odayı abluka altına alarak, ortamdaki herkese silahını doğrultuyor. Onlarca kişinin izlediği bu kısa film dışında, benzer konuları ele aldığı pek çok içerik üreten Al Nour, dijital mecrayı etkili bir şekilde kullanıyor.

Bir yandan da sansürle mücadele eden gazeteci, yenilikçi çözümler üreterek Gazze'nin dramını dünya gündemine taşımak için benzersiz bir strateji izliyor. Sosyal medya platformlarının uyguladığı sansürlerden, her seferinde farklı ifadeler kullanarak kaçan Al Nour, içeriklerinin gerçekliğiyle ilgili kararı algoritmalara bırakmadığını belirtiyor.

ABD'li film yapımcısı Sarah Ema Friedland ve Filistinli yönetmen Rami Younis, günümüzde İsrail'in Lod kenti olarak bilinen, beş bin yıllık tarihe sahip, bir zamanların ünlü Filistin şehri Lid'de Nekbe (Büyük Felaket) döneminde yaşananları konu alan bilim-kurgu belgeseli Lyd’e (Lid) imza attı.

Belgesel, Nekbe’nin gerçekleşmediği alternatif bir geleceği konu alarak Filistin'de her dinden insanın birlikte yaşadığı bir dünyaya dikkat çekiyor. Amerikalı bir Yahudi olan Friedland, Nekbe hakkında kendilerine hiçbir şey öğretilmediğini belirterek kendi toplumu içinde bu konuda perspektif geliştirmek istediğinin altını çiziyor.

Filistin kökenli Amerikalı modeller Bella ve Gigi Hadid’in ablası Alana Hadid, dünya genelinde yeterince temsil edilmeyen ve yaratıcı direniş için çabalayan film yapımcılarının seslerini duyurmak amacıyla Filistinliler adına “Watermelon Pictures” adlı yapım şirketini kurdu.

#Block hareketi

Mayıs ayına damgasını vuran “Celebrity Block Party” ise dünyaca ünlü isimlerden gereken tepkiyi göremeyen sosyal medya kullanıcıları tarafından başlatıldı. Pek çok ünlü simanın pahalı ve ihtişamlı kıyafetlerle boy gösterdiği Met Gala’nın ardından, Filistin’deki duruma tepkisini göstermeyen isimler sosyal medya kullanıcıları tarafından “bloklandı.”

Törene ve kostümlere harcanan yüksek miktarda paraların, Filistin halkına yardım için kullanılabileceğini düşünen sosyal medya kullanıcıları, büyük bir medya gücünü elinde tutan Met Gala’da Gazze’nin adının dahi anılmamasına tepki gösterdi. Suzanne Collins’in distopik bir gelecekte geçen romanı Açlık Oyunları’na benzetilen törenin ardından Beyonce, Zendaya ve Jennifer Lopez gibi pek çok isim bu hareketten nasibini alırken Kim Kardashian’ın yüz binlerce takipçisini kaybettiği açıklandı.

Spor ve müzik, toplumsal meselelere dikkat çekmede etkili bir araç haline geldi. İskoçya spor kulübü Celtic’in taraftarları, yaşanan zulmün sona ermesi için futbol maçlarında Filistin atkıları ve bayrakları takarak tarihi bir duruş sergiledi.

LaLiga'da oynanan Athletic Bilbao-Celta Vigo karşılaşmasında Filistin bayrakları açılırken, Real Sociedad taraftarları da Benfica ile oynadıkları Şampiyonlar Ligi maçında tribünde Filistin'e destek gösterisi gerçekleştirdi.

Lewis Hamilton, Kyrie Irwing, Eric Cantona, Muhammed Salah, Karim Benzema, Coco Gauff, Ons Jebour gibi spor dünyasının önde gelen isimleri sık sık paylaşımlarıyla İsrail'e tepki gösterirken, politikacıları saldırıları durdurmaya çağırdı.

🍉 EURO 2024'te karpuz desenli şapkayla Filistin’e destek

🧢 Almanya'da düzenlenen 2024 Avrupa Futbol Şampiyonası’nda, Gelsenkirchen, Dortmund ve Stuttgart'ta Filistin bayrağı renklerinde karpuz desenli şapkalar dağıtıldı.

Protestolara katılan ve konserlerinde sık sık Filistin’i gündeme getiren ABD'li rap sanatçısı Macklemore, 7 Mayıs’ta “Hind’s Hall” isimli şarkısını dinleyicileriyle paylaştı. Adını, Gazze’de hayatını kaybeden 6 yaşındaki Hind Receb'in trajedisinden alan şarkı, Joe Biden’ı, ABD’nin İsrail’e verdiği desteği ve müzik endüstrisinin sessizliğini de eleştiriyor.

Pink Floyd’un kurucu üyelerinden efsanevi müzisyen Roger Waters, Filistin halkının var olma mücadelesine uzun yıllardır destek veren önemli isimlerden biri. Ana akım medyanın Filistin’e karşı tutumunu ve ABD’nin yer aldığı konumu da sertçe eleştiren ünlü müzisyen, konserlerinde, verdiği röportajlarda ve sosyal medyada Filistin’i ön planda tuttu.

Mısırlı rock grubu Cairokee, Gazze için “Telk Qadeya” şarkısını besteledi. Şair Mostafa Ibrahim tarafından yazılan ve “Çözülemeyen meseleler” anlamına gelen şarkıda, ABD başta olmak üzere Batı ülkelerinin gösterdiği iki yüzlülüğün altı çizildi.

İngiliz sanatçı Eric Clapton, 9 Mayıs’ta Newcastle’da verdiği konserde, sahneye Filistin desenli gitarla çıktı. Konser sırasında, Gazze’deki soykırımın görüntüleri dev ekranlarda gösterildi.

Succession dizisinin Emmy ve Altın Küre ödüllü İskoç oyuncusu Brian Cox, Londra'da düzenlenen "Gazze için sesler" programında, İsrail’in saldırılarında hayatını kaybeden Gazze İslam Üniversitesi Profesörü Yazar ve Şair Rıfat Alareer’in ölmeden önce yazdığı şiiri okudu:

Grafiti sanatı, dünya çapında dayanışma oluşturmanın bir yolu olarak öne çıkıyor. Londra'da, dışlanmış toplulukların sanatçıları, Creative Debuts platformu aracılığıyla seslerini duyuruyor.

Gazze’de zor koşullarda çalışan gazetecileri ve imkansızlıklardan mucizeler yaratmaya çalışan Filistinli doktorları konu alan "Filistin Kahramanları" portreleri, Gazze halkının mücadelesinin ve insanlık onurunun bir sembolü haline geldi.

Arjantinli sanatçı Juan Kantor ise İsrail ordusunun gerçekleştirdiği bir hava saldırısı sırasında çekilen ikonik bir fotoğrafı, Barselona’da duvar resmine dönüştürdü.

İrlandalı grafiti sanatçısı Emmalene Blake, Dublin şehrinin duvarlarına Gazzelilerin feryadını resmediyor. Altı yaşında İsrail tarafından katledilen Hind Receb'i Dublin'de bir duvara resmeden sanatçı, Eurovision’u güçlü bir sesle boykot eden isimler arasında yer aldı.

Anonim bir grafiti sanatçısı olan Banksy’nin, Londra’da “Dur” levhası üzerine çizdiği üç İHA aracılığıyla İsrail’in hava saldırılarını resmettiği ve Gazze’de ateşkes çağrısı yaptığı düşünüldü.

Tunuslu sanatçılar, başkent Tunus’ta birçok duvara çizdikleri grafitiler ile Filistin’e destek mesajı veriyor. Ürdün’deki mülteci kamplarında yaşayan Filistinliler ise Gazze Şeridi’nde kalanlar ile dayanışma içinde olmak ve davalarını tüm dünyaya anlatabilmek için grafiti sanatını kullanıyor.

Filistinli sanatçı Bilal Halid de Gazze Şeridi’nde imkansızlıklara meydan okuyarak yaptığı çizimlerle Gazze halkının acılarını yansıtıyor. İsrail ordusunun bombardımanları altında yıkılan binaların duvarlarına çizim yapan Halid, yaşama hakkı ellerinden alınan çocukların hikayelerini dünyaya duyurmaya çalışıyor.

27 yaşındaki ressam Kasım Tan, İsrail'in Gazze'de gerçekleştirdiği saldırılar karşısında farkındalık oluşturmak için yaşanan acıları resmediyor. Üsküdar Valide-i Cedid Cami önünde, 9 metreye 3 metre boyutundaki "Gazze" adlı tablosunu yapan Tan, çalışmasıyla Filistinlilere destek olmayı amaçlıyor.